کوچ

عشاير و ايلات واجد مشخصات و مميزات بارزي در زندگي و حيات اجتماعي خويش اند . يكي از اين وجود كه شايد اصلي ترين مشخصه بشمار مي آيد تحرك و جابجايي و بعبارت صحيح تر (( كوچ )) است . مي گويند ((كوچ)) تغيير مكان و يا جابجائي مداوم يا موسمي گروههاي انساني است . كه بنا به مقتضاي طبيعت جهت ارتزاق انسان يا دام صورت مي گيرد و يا كوچ حركت و جابجايي جمعيت با بارو بنه زندگي است بدنبال رمه كه بمنظور تعليف دام از چراگاههاي طبيعي انجام گيرد و ضرورتي مبرم در الگو.ي زيست عشايري است .
با اينكه امروزه عشاير از حالت سنتي و كوچ محض بيرون آمده و با تغييرات شگرف جامعه در قرن اخير تا حدودي انطباق يافته اند ، اما عدم دسترسي كافي به تكنولوژي مورد لزوم جهت تغيير در طبيعت و منطبق نمودن زندگي عشايري و دام با محيط پيرامون بصورت دلخواه كوچ را امري ضروري نموده است . عوامل كليماتي متفاوت محيطهاي زيستي عشاير در طول سال و مشكلات سازگاري دائمي در يك مكان ثابت تحت شرايط كنوني ماسئل مربوط به نحوه انطباق دام با محيط اطراف و مشكلات مربو طبه انعطاف و سازگاري مشترك عشاير و دام با محيط تحت شرايط ثابت موجبات كوچ و بعبارتي نوعي مصالحه ميان طبيعت و عشاير را فراهم نموده است .
تعليف دام با بهره گيري از چراگاهها طبيعي نسق مراتع تركيب و توليد مثل دام ، دو جا كاري و مسئله مالكيت زمين ، تركيب كشت ، گردآوري خوراك و فرآورده هاي مرتعي ، صنايع دستي ، بازار كار و مبادله همه از انگيزه هاي گوچ در بعد اقتصادي است .
عشاير اين منطقه را مي توان به دو تيپ متمايز از يكديگر تقسيم كرد و هر كدام داراي سازمان اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي ، نحوه كوچ ، زمان كوچ ، مسير كوچ ، مسافت كوچ ، و سرپناه كاملا متفاوت از ديگري است
1- عشاير با كوچ بلند ( كوچنده )
2- عشاير با كوچ كوتاه ( نيمه كوچنده )
اين شيوه از كوچ جابجايي و حركت متناوب و مستمر ييلاقي و قشلاقي است . اين ايلها و طوايف با توجه به شرايط آبو هوايي و اقليمي با مسافتي طولاني ، گاهي حدود 500 كيلومتر انجام مي گيرد .مشتمل بر سه قلمرو ييلاق ؤ، قشلاق ، ميانبند است .
شامل آن دسته از ايلها و طايفه ها مي شود كه كوچ آنها يا كوتاه بوده يا حالت دوراني دارد . قلمرو آنها در شهرستانهاي جيرفت ، كهنوج ، بم و شهربابك بوده و شكل و نحوه كوچ ساخت و بافت اجتماعي ، سامانبندي اجتماعي ، سياسي و غيره متفاوت از نوع اول دارند . در بين خود نيز گوناگوني فرهنگي ، نژادي ساخت و بافت و روابط اجتماعي ، سازمان اجتماعي متفاوت از يگديگر است . اين عشاير در محدوده شهرستان كهنوج و قسمتهايي از جنوب جيرفت كه عشاير نيمه كوچ رو هستند و ديگر عشايري كه اغلب كوچ دوراني دارند در قسمتهاي جنوبي و شرقي شهرستان كهنوج در محدوده قلعه گنج تا نزديكيهاي هامون جازموريان ، رمشك ، نمداد ، كوه شهري ، و تا مرز بشاگرد پراكنده اند . عشاير نيمه كوچنده بم داراي بردي كوتاه كه تابستانها را به ارتفاعات جبال بارز رفته و زمستان به مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري اطراف بم بر مي گردند. عشاير نيمه كوچنده شهربابك شامل طوايف مستقلي است كه برد كوچ آنها كوتاه بوده و از محدوده شهربابك فراتر نمي روند .
مسير كوچ يا ايلراه شامل محورهاي ارتباطي در ميانبند است كه بدليل شرايط طبيعي هر منطقه ناچار بايد از يك گله گاه عبور نمايد . اين موانع طبيعي گاهي كوه و دره و گاهي رودخانه اي پرآب است ، اما در استان كرمان بدليل گسيختگي و ناپيوستگي كوهها و وسعت زياد منطقه ، تنها يك عارضه رودحخانه در بخش مياني معمولا كوچ از اغلب جاهها ميسر مي گردد . بيشترين تراكم كه در فصل كوچ متوجه ايبراههاي اين منطقه است ؛
– در قسمت شرقي ايلراه دلفارد كه از تنگه دلفارد گذشته و از شمال شهر جيرفت وارد جلگه جيرفت مي شود .
– در قسمت مياني سه ايلراه هليل رود ، دره پهن و دشتاب .
– در قسمت شرقي چهار ايلراه بلورد ، چهار گنبد ، خبرو مكي آباد .